Cijanoza predstavlja plavičastu prebojenost kože i sluzokoža koja se najčešće prvo uočava kao modra boja prstiju, noktiju i/ili usana. Javlja se kada manja količina kiseonika stiže do različitih delova tela. Međutim, uzroci cijanoze su brojni – neki su manje ozbiljni (kao što je izlaganje niskim temepraturama), ali mogu biti veoma ozbiljni (poput različitih plućnih i srčanih oboljenja). Zadatak lekara jeste da pronađe uzrok cijanoze, jer lečenjem uzroka dolazi do povlačenja cijanoze.

Kako se kiseonik prenosi krvlju?

Prilikom udaha pluća preuzimaju kiseonik koji se transportuje krvlju do svih ćelija našeg tela. Kiseonik prenose crvena krvna zrnca (eritrociti). Eritrociti u sebi imaju molekul hemoglobin koji može prolazno da veže kiseonik i da ga otpusti kada stigne do ćelija. Crvena krvna zrnca po istom principu prihvataju ugljen-dioksid od ćelija i nose ga vezan za hemoglobin nazad do pluća, gde se otpušta i zamenjuje kiseonikom. Ovaj proces eritrociti neprestano ponavljaju ukupno 4 meseca, koliko iznosi njihov životni vek.

Eritrociti su crvene boje i daju normalnu prebojenost našoj koži i sluzokožama. Međutim, kada nema dovoljno kiseonika, krv koja protiče je tamnija i daje plavičastu li ljubičastu prebojenost tom delu tela.

Dve glavne vrste cijanoze

Glavna podela cijanoze jeste na perifernu i centralnu, koje se mogu javiti i zajedno.

Periferna cijanoza predstavlja modru prebojenost šaka, stopala i/ili prstiju. Može se javiti pri veoma niskim temperaturama kada ovi, periferni delovi tela nisu zaštićeni od hladnoće. Iz istog razloga može da pomodri vrh nosa ili ušna školjka. Duže izlaganje niskim temperaturama može dovesti do promrzlina, ali se najčešće ovakav tip cijanoze povlači kada se uđe u topliju prostoriju i ponovo uspostavi normalna cirkulacija krvi kroz taj deo tela.

Centralna cijanoza predstavlja plavičastu prebojenost drugih delova kože osim šaka, stopala i prstiju. To podrazumeva modru boju usana i to ne samo dela usne koji je vidljiv, već i unutrašnju sluzokožnu strane usana, plavičastu prebojenost desni, jezika, obraza i drugih delova tela. Ova vrsta cijanoze se uvek shvata ozbiljno jer uzrok mogu biti različita oboljenja srca i pluća, te je važno odmah potražiti pomoć lekara.

Ukoliko već imate neko srčano oboljenje, a uočite da su Vam usne pomodrele, da je koža i sluzokoža drugih delova tela plavičaste boje i tamnija nego obično, javite se lekaru - kardiologu da utvrdi razlog cijanoze.

Koji simptomi se najčešće javljaju uz cijanozu?

Broj i vrsta simptoma koji prate cijanozu zavise od njenog uzroka. Tako je moguće da se jave:

• Trnjenje ili peckanje u nogama i rukama (kod niskih temperatura). Usled niske temperature krvni sudovi u rukama i nogama se sužavaju kako bi se krv usmerila do vitalnih organa. Zbog toga okrajci tela mogu da pomodre i da se javi periferna cijanoza.
• Kašalj i poteškoće sa disanjem se mogu javiti ako je razlog cijanoze neki problem sa plućima ili postoji popuštanje srca.
• Izražen umor i slabost

Koji su najčešći uzroci cijanoze?

Dugačak je spisak mogućih uzroka cijanoze. To je upravo i glavni zadatak lekara kad pred sobom ima pacijenta čija je koža modro prebojena – da otkrije uzrok i da ga leči. Ovaj zadatak može biti izazovan i težak, kada se uzme u obzir broj mogućih uzroka, kao što su:

• Oboljenja pluća: astma, hronična opstruktivna bolest pluća, različita zapaljenja i infekcije disajnih puteva, upala pluća (pneumonija)
• Embolija pluća, odnosno krvni ugrušak u arteriji koja doprema krv u pluća
• Plućna hipertenzija
• Oboljenja srca: srčana insuficijencija, različite urođene srčane mane
• Velika nadmorska visina
• Izlaganje ekstremnoj hladnoći
• Različiti lekovi
• Rejnoov fenomen, kada usled izlaganja hladnoći dolazi do naglog smanjenja protoka krvi kroz krvne sudove šaka, i drugi uzroci.

Lekar će kroz razgovor sa pacijentom i fizikalnim pregledom posumnjati na uzrok cijanoze. Tom prilikom može koristiti dodatne testove kako bi potvrdio dijagnozu. Ovde se ubrajaju: pulsni oksimetar, koji se jednostavno postavlja na prst a senzor procenjuje koliko se kiseonika nalazi u krvi, rendgen ili druga imidžing metoda grudnog koša, EKG snimak, ultrazvuk srca, testovi plućne funkcije, različite laboratorijske analize i drugi.